Συστήματα βιντεοεπιτήρησης

Η χρήση συστημάτων βιντεοεπιτήρησης σε κτίρια αλλά και υπαίθριους χώρους, τόσο από δημόσιους φορείς όσο και από ιδιώτες, είναι πλέον ιδιαίτερα εκτεταμένη: για παράδειγμα, τράπεζες, ξενοδοχεία, εμπορικά καταστήματα, κ.λπ., τοποθετούν συστήματα βιντεοεπιτήρησης με σκοπό να προστατεύουν τους πελάτες, το προσωπικό τους αλλά και τις εγκαταστάσεις τους.

Η βιντεοεπιτήρηση αποτελεί αναμφίβολα ένα μέτρο πρόληψης, ιδιαίτερα αν εφαρμοστεί με σωστή σχεδίαση. Από την άλλη όμως πλευρά, επιδρά στη συμπεριφορά των προσώπων, καθώς κάποιος που γνωρίζει ότι παρακολουθείται ενδέχεται να προσαρμόζει τη συμπεριφορά του ή/και να υπόκειται σε ψυχολογική πίεση.

Είναι λοιπόν αναγκαίο, για τη διασφάλιση του θεμελιώδους δικαιώματος της προστασίας των προσωπικών δεδομένων και της ιδιωτικής ζωής, να γίνεται σωστή και όχι καταχρηστική λειτουργία των ανωτέρω συστημάτων: με άλλα λόγια, τα συστήματα αυτά πρέπει να χρησιμοποιούνται μόνο όταν είναι απολύτως απαραίτητο σε σχέση με τον επιδιωκόμενο σκοπό, ο οποίος δεν θα πρέπει να μπορεί να επιτευχθεί με ηπιότερα μέσα (αρχή της αναλογικότητας).

Η Αρχή έχει εξετάσει τα τελευταία χρόνια σημαντικό αριθμό υποθέσεων σχετικά με τη νομιμότητα λειτουργίας συστημάτων βιντεοεπιτήρησης.

 

Τι εννοούμε με τον όρο συστήματα βιντεοεπιτήρησης

Συστήματα βιντεοεπιτήρησης ονομάζονται τα συστήματα εκείνα που είναι μόνιμα εγκατεστημένα σε έναν χώρο και έχουν τη δυνατότητα λήψης ή/και μετάδοσης εικόνας ή και ήχου προς οθόνες προβολής ή μηχανήματα καταγραφής (όπου οι κάμερες μπορούν να συνδέονται με την οθόνη ή το μηχάνημα καταγραφής είτε απευθείας είτε μέσω δικτύου/διαδικτύου).

Η συνηθέστερη περίπτωση ενός συστήματος είναι το κλειστό κύκλωμα τηλεόρασης.

Εφόσον ένα σύστημα βιντεοεπιτήρησης λαμβάνει εικόνα από πρόσωπα (ανεξάρτητα αν το σύστημα είναι σε μόνιμη λειτουργία ή όχι), τότε συντελείται επεξεργασία προσωπικών δεδομένων. Σημειώνεται ιδιαίτερα ότι ακόμα και η απλή λήψη εικόνας, χωρίς καταγραφή, συνιστά επίσης επεξεργασία προσωπικών δεδομένων.

Επισημαίνεται ότι δεν θεωρούνται συστήματα βιντεοεπιτήρησης οι κάμερες χειρός, φωτογραφικές μηχανές, συσκευές κινητού τηλεφώνου, καθώς και θυροτηλέφωνα/θυροτηλεοράσεις που ενεργοποιούνται κατόπιν ενέργειας του εισερχόμενου και δεν καταγράφουν: συνεπώς, το περιεχόμενο της παρούσας ενότητας (των συστημάτων βιντεοεπιτήρησης) δεν καλύπτει τη φωτογράφιση/βιντεοσκόπηση που πραγματοποιείται με αυτά τα συστήματα.

 

Λειτουργία συστημάτων βιντεοεπιτήρησης για σκοπούς προστασίας προσώπων και αγαθών

Η Αρχή, προκειμένου να ρυθμίσει το ζήτημα της χρήσης συστημάτων βιντεοεπιτήρησης για σκοπούς προστασίας προσώπων και αγαθών, εξέδωσε την οδηγία 1/2011, η οποία αφορά στη λειτουργία των συστημάτων αυτών που τοποθετούνται από πάσης φύσεως δημόσιους φορείς ή φυσικά ή νομικά πρόσωπα σε χώρους που διαχειρίζονται.

Με την ίδια οδηγία επίσης ρυθμίζεται και η χρήση των συστημάτων βιντεοεπιτήρησης για τον σκοπό της παροχής υπηρεσιών υγείας (σε αυτήν την περίπτωση, που ουσιαστικά είναι ιδιαίτερη περίπτωση της προστασίας προσώπων, υπεύθυνοι μπορεί να είναι μόνο φυσικά ή νομικά πρόσωπα που δραστηριοποιούνται στον χώρο της υγείας και δεσμεύονται από ειδικό επαγγελματικό απόρρητο − π.χ. γιατροί, νοσηλευτικό προσωπικό).

Κατά συνέπεια, με την οδηγία αυτή, μπορεί πλέον ο καθένας να γνωρίζει ποιες προϋποθέσεις πρέπει να τηρούνται προκειμένου να είναι νόμιμη η λειτουργία αυτών των συστημάτων που εγκαθίστανται για τους ανωτέρω σκοπούς.

Μετά τη θέση σε ισχύ του Κανονισμού (ΕΕ) 2016/679 (ΓΚΠΔ), αλλά και του ν. 4624/2019, η εν λόγω οδηγία (καθώς και οι σχετικές αποφάσεις και γνωμοδοτήσεις της Αρχής) πρέπει να εφαρμόζεται σε συνδυασμό με τις νέες διατάξεις του ΓΚΠΔ.

Σε κάθε περίπτωση, η ως άνω οδηγία μπορεί να αξιοποιείται κατάλληλα από τους υπευθύνους επεξεργασίας. Ειδικότερα, οποιοσδήποτε προτίθεται να προβεί σε εγκατάσταση συστήματος βιντεοεπιτήρησης για τους ανωτέρω νόμιμους σκοπούς, οφείλει να ανατρέξει στην οδηγία 1/2011 και να ενημερωθεί πλήρως:

  1. για τις προϋποθέσεις που πρέπει να πληρούνται για τις κάμερες που θα εγκαταστήσει (σε ποια σημεία επιτρέπεται να τοποθετηθούν και σε ποια όχι, τι εμβέλεια μπορούν να έχουν, τεχνικά χαρακτηριστικά, μέγιστος χρόνος τήρησης δεδομένων, κ.λπ.),
  2. για τις λοιπές υποχρεώσεις του (τοποθέτηση ευδιάκριτων πινακίδων, ικανοποίηση δικαιωμάτων, ασφάλεια επεξεργασίας, κ.λπ.).

Επισημαίνεται ότι, κατά κανόνα, εφόσον πληρούνται οι προϋποθέσεις αυτές, η νομική βάση για μια τέτοια επεξεργασία είναι η διάταξη του άρθρου 6 παρ. 1 στοιχ. στ’ του ΓΚΠΔ («η επεξεργασία είναι απαραίτητη για τους σκοπούς των έννομων συμφερόντων που επιδιώκει ο υπεύθυνος επεξεργασίας ή τρίτος, εκτός εάν έναντι των συμφερόντων αυτών υπερισχύει το συμφέρον ή τα θεμελιώδη δικαιώματα και οι ελευθερίες του υποκειμένου των δεδομένων που επιβάλλουν την προστασία των δεδομένων προσωπικού χαρακτήρα, ιδίως εάν το υποκείμενο των δεδομένων είναι παιδί»).

Επισημαίνεται, ωστόσο, ότι ο ΓΚΠΔ έχει επιφέρει αλλαγές, εισάγοντας, μεταξύ άλλων, πρόσθετες υποχρεώσεις στους υπευθύνους επεξεργασίας οι οποίες δεν περιέχονται στην οδηγία (π.χ. ως προς την ικανοποίηση των δικαιωμάτων των υποκειμένων των δεδομένων,  τη διενέργεια εκτίμησης αντικτύπου ως προς την προστασία δεδομένων εφόσον η επεξεργασία εμπίπτει σε αυτές για τις οποίες υπάρχει η σχετική υποχρέωση, κ.λπ.).

Ειδικώς επισημαίνεται, επίσης, ότι δεν έχει εφαρμογή πλέον το άρθρο 10 της οδηγίας (δεν υφίσταται υποχρέωση γνωστοποίησης) (βλ. Απόφαση 46/2018), ενώ δεν υπάρχει και υποχρέωση λήψης άδειας επεξεργασίας από την Αρχή. Σε κάθε περίπτωση, ωστόσο, ο υπεύθυνος επεξεργασίας φέρει την ευθύνη να είναι σε θέση να αποδείξει τη νόμιμη λειτουργία ενός τέτοιου συστήματος (αρχή της λογοδοσίας – άρθρο 5 παρ. 2 του ΓΚΠΔ).

 

Λειτουργία συστημάτων βιντεοεπιτήρησης για άλλους σκοπούς

Σημειώνεται ρητά ότι η λειτουργία συστημάτων βιντεοεπιτήρησης για σκοπούς όπως παρακολούθηση εργαζομένων για έλεγχο/αξιολόγησή τους ή για σκοπούς εκπαίδευσής τους δεν επιτρέπεται (βλ. σχετικά το άρθρο 27 του ν. 4624/2019, όπως επίσης και το άρθρο 7 της οδηγίας 1/2011).

Για σκοπούς διαφορετικούς από την προστασία προσώπων και αγαθών, οι οποίοι εντάσσονται στο πεδίο εφαρμογής του ΓΚΠΔ, οι υπεύθυνοι επεξεργασίας οφείλουν να ακολουθούν τη γενική προσέγγιση αξιολόγησης της νομιμότητας μιας επεξεργασίας, με επιλογή κατάλληλης νομικής βάσης, ικανοποίηση των βασικών αρχών νομιμότητας, μέριμνα για ικανοποίηση των δικαιωμάτων των υποκειμένων των δεδομένων, κ.λπ. Η νομιμότητα τέτοιων επεξεργασιών κρίνεται από τον υπεύθυνο επεξεργασίας κατά περίπτωση και τεκμηριώνεται κατάλληλα με τα εργαλεία λογοδοσίας του ΓΚΠΔ.

Για παράδειγμα, δείτε εδώ (συχνή ερώτηση 12) για την περίπτωση χρήσης διαδικτυακών (web) καμερών, για προβολή εικόνας σε διάφορες ιστοσελίδες για διαφημιστικούς σκοπούς.

Επίσης, η Αρχή έχει κρίνει, σχετικώς, τις προϋποθέσεις νόμιμης βιντεοσκόπησης διαλέξεων σε αμφιθέατρο Πανεπιστημίου, στο πλαίσιο ανοικτών ακαδημαϊκών μαθημάτων (βλ. απόφαση 77/2016).

Επισημαίνεται ότι σχετικά με τη χρήση συστημάτων βιντεοεπιτήρησης από αρχές που είναι αρμόδιες για την πρόληψη, διερεύνηση, ανίχνευση ή δίωξη ποινικών αδικημάτων ή την εκτέλεση ποινικών κυρώσεων, περιλαμβανομένων της προστασίας από απειλές κατά της δημόσιας ασφάλειας και της αποτροπής τους, εφαρμόζεται το κεφ. Δ του ν. 4624/2019, ο οποίος προβλέπει παρόμοια δικαιώματα και διασφαλίσεις.

Περισσότερες πληροφορίες για τους υπευθύνους επεξεργασίας διατίθενται στην ενότητα «Υποχρεώσεις υπευθύνων επεξεργασίας».